Eyvah Çocuğum Düz Taban!

Bir çok ailenin korkulu rüyasıdır çocuklarının düz taban olması. İlerde askere gidemez, koşamaz, ayakları ağrır daha neler neler... Böyle midir gerçekten? Hayır, her düz tabanlık için  böyle değildir, ya da çok büyük bir çoğunluk için böyle değildir. Özellikle çocuk hastalarımın büyük çoğunluğunu  bu tip yakınmaları olanlar oluşturuyor. Endişeli gözlerle çocuklarının elinden tutup getiren aileler, ağzınızdan çıkacak sözlere odaklanmış vaziyette, "hayır çocuğunuz düz taban değil" demenizi bekliyor rahatlamak için.

O halde nasıl bişeydir, gerçekten bir "öcü" müdür? bu "düz tabanlık" anlatmaya çalışayım.

Düz tabanlığı olanların büyük çoğunluğu esnek (flexible) düz tabandır. Yani gerçek bir hastalık değildir ve bunun çocukluk çağında görülme oranı neredeyse yüzde yüze yakındır. Gerçekten bir hastalık saymamız gereken, esnek olmayan (rigit) düz taban ise seyrek görülür ve farklı bir durumdur, tedavi gerektiren gerçekten bir hastalıktır. Peki nasıl anlarız bu düz tabanlık esnek mi? değil mi? Basit bir anlatımla ayağınız yük taşımıyorken ayağınızın çukurluğu var, ama yük verildiğinde bu çukurluk kayboluyorsa, ayağınız esnek düz tabandır ve bu durum hastalık değildir.

İleri derecede düz taban olan bir çok futbol, basketbol ve diğer spor dallarında sporcu hastam olduğunu ve hepsinin de üst düzey performans sergilediğini özellikle belirtmek isterim. Bir defasında dizindeki problem nedeniyle bana muayeneye gelen Afrika kökenli siyahi hastama, ayağının fotoğrafını çekmek istediğimi söylediğimde şaşırmış bir ifade ile "neden" diye sormuştu. Ben de ona düz tabanlığın aileler tarafından çok yanlış algılandığını ve onlara örnek olarak senin ayağını göstermek istiyorum diye cevaplamıştım. O sezon 19 golle gol kralı olan bu futbolcumun ayağından hiç şikayeti yoktu, görüntüde ileri derecede düz taban olmasına rağmen.   

Tekrarlamakta fayda var; düz tabanlık, birçok çocukta esnek tipte olup zaman içinde düzelmektedir ve tedavi gerektirmez. Ancak tabi ki, düz tabanlık şüphesi olan çocukların ortopedik muayeneden geçerek ayırıcı tanılarının yapılması gereklidir. Zira büyük çoğunluk tedavi gerektirmeyen grubu oluştursa da seyrek olarak tedavi gerektiren ve gerçekten hastalık sayılması gereken tipte düz tabanlıklar da vardır. Kısa aşil tendonu, ayak dış grup adelerinin gergin olması (peroneal spastisite) ve ayak kemiklerinin arasında köprü olması (tarsal koalisyon) durumunda tedavi gerektirir. Esnek formdaki düz tabanlık büyük ölçüde zamanla normale döner. Bir grup çocukta bu durum 4-5 yaşta normale dönerken, bir grup çocukta da düz tabanlığın tamamen düzelmesi  8 - 10 yaşını bulmaktadır.

Ortopedik olduğu iddia edilen sert, esnek olmayan ve kısıtlayıcı özellikteki ayakkabılar çocuklarda gereksizdir hatta bazen zararlıdır da. Bu nedenle ailelerin çocuklarına ayakkabı seçerken uyması gereken kural; "sağlıklı ayak için normal ayakkabı, ortopedik sorunu olan ayak için ise ortopedik ayakkabıdır’’ şeklinde olmalıdır. Yani sağlıklı ayak için ortopedik ayakkabı gerekli değildir. Gelişmiş ülkelerde yapılan çalışmalarda ayakkabıların ayak çukurluğunun (longutidinal ark) oluşumda zararlı etkileri olduğunu göstermiştir. Yine başka bir çalışmada ayakkabı giyenler ve giymeyenler kıyaslanmış ve ayakkabı giyen çocuklarda daha yüksek oranda  düz tabanlık geliştiği görülmüştür.

Çocuklarda ayak gelişimi, ailelerin ortopedik ayakkabı ısrarı nedeniyle olumsuz etkilenebilir. Bu nedenle özellikle çocuklarda patik gibi yumuşak ayakkabılar tercih edilmesi ayak sağlığı açısından daha uygundur.

Çocuk ayağı için en sağlıklı olan ayakkabı, kıvrıldığında topuk kısmı ile burnu değecek kadar yumuşak olan ayakkabılardır. Ortopedik bot veya ortopedik tabanlık; çocuğun ayağının gelişimine ya da düz tabanlığın düzelmesine katkı sağlamamaktadır. Ancak, çocukta aktivite ile baldırlarda ağrı, çabuk yorulma şikayetleri varsa destek amaçlı olarak ortopedik bot yada tabanlık kullanılabilinir.

Erişkinler için ise ayağın hareketlerini en az şekilde kısıtlayacak, ayağın ortopedik yapısını bozmayacak ama onu dış etkenlerden koruyacak kadar kalınlığı olan esnek ayakkabılardır.

Düz tabanlık, ileri düzeyde ise, hastada ağrı, yürüme güçlüğü, ayakkabı problemi ve fonksiyon kayıplarına neden oluyorsa cerrahi tedavisi mümkündür.

Sağlıklı günler dileklerimle.